Tết Hàn Thực cũng là một trong những ngày lễ quan trọng ý nghĩa của người Việt Nam. Hãy cùng Đồng Nai TV tìm hiểu chi tiết về nguồn gốc ý nghĩa thực sự của ngày Tết trong văn hóa người Việt nhé !
Tết Hàn thực, còn được gọi trìu mến là Tết bánh trôi bánh chay, là một ngày lễ truyền thống quan trọng, được tổ chức vào ngày mùng 3/3 âm lịch hàng năm. Ngày lễ này có nguồn gốc sâu xa từ Trung Quốc, tuy nhiên, Tết Hàn thực lại đặc biệt lưu giữ chặt chẽ tại nước ta, Việt Nam. Vào ngày này, người dân sẽ cùng nhau chuẩn bị những đĩa bánh trôi, bánh chay thơm ngon dẻo ngọt để cúng lên tổ tiên và những người đã khuất.
Tết Hàn Thực là gì?
Trong văn hóa dân gian, Tết Hàn thực còn được gọi là Tết Bánh trôi – bánh chay (“hàn thực” có nghĩa là “thức ăn lạnh”), được diễn ra vào ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch. Tết Hàn Thực xuất hiện chủ yếu ở Trung Quốc và Việt Nam.
Tết hàn thực được biết đến là một ngày lễ thường lệ của Việt Nam, trong tiếng Hoa “hàn thực – 寒 食 ” nghĩa là “thức ăn lạnh”. Mỗi lần đến Tết hàn thực mọi người đều nặn bánh trôi, bánh chay cúng lên tổ tiên vào ngày 3/3 Âm lịch hàng năm.
Ngày tết này ở Việt Nam bắt nguồn từ một phong tục của người Trung Quốc được lưu truyền cho đến ngày nay. Nguồn gốc của phong tục này liên quan đến câu chuyện vào đời Xuân Thu giữa vua nước Tần là Tấn Văn Công và hiền sĩ Giới Tử Thôi.
Giới Tử Thôi theo phò vua Tấn Văn Công trong vòng mười chín năm trời, cùng nhau nếm mật nằm gai, khổ luyện thành tài. Về sau, Tấn Văn Công dành lại được ngôi vương, trở về làm vua nước Tấn, phong thưởng rất hậu cho những người có công khi tòng vong, nhưng lại quên mất Giới Tử Thôi. Giới Tử Thôi cũng không oán giận gì, nghĩ mình theo vua phò vua là chuyện nên làm, ông cho rằng những việc đó đâu có gì đáng nói.
Vì thế, ông về nhà đưa mẹ vào núi Điền Sơn ở ẩn. Tấn Văn Công về sau nhớ ra, cho người đi tìm Tử Thôi. Nhưng vì là người không tham danh vọng, Tử Thôi nhất quyết không quay về lĩnh thưởng, Tấn Văn Công ra lệnh đốt rừng (muốn thúc ép Tử Thôi quay về). Không ngờ Tử Thôi quyết chí, hai mẹ con cùng chịu chết cháy trong rừng.
Vua đau lòng, thương xót nên đã lập miếu thờ và hạ lệnh trong dân gian phải kiêng đốt lửa ba ngày, chỉ ăn đồ nguội nấu sẵn tưởng niệm Giới Tử Thôi.
Nguồn gốc, ý nghĩa Tết Hàn thực
Điển tích Tết Hàn thực
Tương truyền, Tết Hàn thực bắt nguồn từ câu chuyện về Hiếu tử Giới Tử Thôi thời Xuân Thu. Tử Thôi phò tá vua Trùng Nhĩ lưu vong 19 năm. Khi về nước, Trùng Nhĩ quên lời hứa phong thưởng cho Tử Thôi, nên Tử Thôi cùng mẹ cáo quan về ẩn cư. Sau đó, Trùng Nhĩ sai người đi tìm Tử Thôi, nhưng Tử Thôi đã cùng mẹ trốn trong rừng. Quân lính truy đuổi, đốt cháy khu rừng, Tử Thôi không chịu ra mà bị thiêu chết. Thương tiếc Tử Thôi, Trùng Nhĩ cho dập tắt lửa và định ngày mùng 3 tháng 3 không được đốt lửa nấu nướng để tưởng nhớ ông.
Ý nghĩa của tết Hàn Thực
Tại Việt Nam, Tết hàn thực đã được hợp nhất với Tết bánh trôi, bánh chay và khi du nhập vào Việt Nam. Tết tháng 3 tại Việt Nam, thể hiện rõ nét đặc trưng văn hóa, lối sống riêng của người Việt. Tết hàn thực của người Việt mang ý nghĩa hướng về cội nguồn, tổ tiên, ghi nhớ công ơn của những người đã khuất.
Cứ mỗi lần đến Tết này mỗi thành viên đều cùng nhau ngồi bên mâm cơm sum họp gia đình. Vào ngày này, các gia đình Việt sẽ chuẩn bị bánh trôi, bánh chay để lễ Phật, cúng gia tiên, thậm chí nhiều nơi cúng thần hoàng, bày tỏ lòng thành.
Mâm cúng lễ Tết hàn thực gồm có nhang, hoa, quả tươi, trầu cau. Tránh dùng những loại quả có nhiều gai góc để bày ngũ quả. Trên bàn thờ cũng phải có 1 ly nước sạch thể hiện tâm trong sạch, thanh tịnh của gia chủ khi làm lễ.
Đồng thời, mâm cúng Tết hàn thực không thể thiếu bánh trôi, bánh chay. Luôn phải có 5 hoặc 3 đĩa bánh trôi, 3 bát bánh chay dâng lên bàn thờ.
Tết hàn thực là ngày bao nhiêu âm lịch ?
Ngày 3 tháng 3 âm lịch hàng năm là Tết Hàn Thực, ở một số địa phương còn gọi là ngày bánh trôi, bánh chay. Vào ngày này hàng năm, mọi người chuẩn bị nguyên liệu để làm bánh trôi, bánh chay để cúng Phật, tổ tiên và Thần linh. Đây là một trong những dịp Tết quan trọng và ý nghĩa đối với người Việt Nam.
Tết hàn thực 2024 là ngày bao nhiêu dương lịch ?
Ngày 3/3/2024 âm lịch, nhằm ngày Ât Tỵ tháng Mậu Thìn năm Giáp Thìn. Trong năm 2024, ngày Tết Hàn Thực 3/3 sẽ rơi vào thứ năm ngày 11/4/2024. Bạn hãy ghi chú lại ngày này trên quyển sổ lịch để không bị bở lỡ ngày Tết quan trọng này nhé.
Tục lệ của người Việt trong ngày tết hàn thực 3/3 hàng năm
Qua các nội dung trên, chắc hẳn bạn đã hiểu rõ hơn về nguồn gốc và ý nghĩa ngày 3/3 là ngày gì. Đây là một ngày lễ có ý nghĩa vô cùng đặc biệt với dân tộc ta. Dưới đây là một số các tục lệ của người Việt vào ngày 3/3 âm lịch.
Tục lệ ăn bánh trôi, bánh chay
Hiện nay tại Việt Nam, người ta chỉ thường làm bánh trôi, bánh chay trong Tết Hàn thực để dùng trong cúng gia tiên. Trong ngày Hàn thực, người Việt thường làm bánh trôi nước để cúng tổ tiên, vì vậy bánh trôi còn được gọi là bánh Hàn thực.
Theo nhà nghiên cứu Trần Quang Đức, phong tục ăn bánh trôi vào ngày Hàn thực tại Việt Nam có thể đã được nhập vào từ thời kỳ Lê, phổ biến trong thời kỳ Lê Trung Hưng. Vào năm 1773, Lê Quý Đôn đã ghi chép rằng tại nước ta, việc làm bánh trôi nước được coi trọng, mỗi năm vào ngày mồng 3 tháng 3 sẽ làm bánh đó. Người ở miền Bắc cũng có phong tục tương tự, được gọi là Thủy đoàn.
Tục lệ ăn bánh cuốn
Theo ghi chép của Lê Tắc, trong thời Trần, tập tục tết Hàn Thực, người ta thường đem bánh cuốn tặng nhau vào ngày mồng 3 tháng 3. Điều này là một phong tục truyền thống của dân tộc ta.
Theo nhà nghiên cứu Trần Quang Đức, thời kỳ Trần, thậm chí có thể lên đến thời Lý, người Việt đã thường ăn bánh cuốn và thường đem bánh cuốn tặng cho nhau. Tuy nhiên, thời này vẫn chưa có tục ăn bánh trôi giống như thời Lê Nguyễn trở về sau. Bánh cuốn, hay còn gọi là bánh Xuân thái thái rau, thường có nhân là nhân rau hoặc thịt, cuốn tròn lại, có hình dạng tương tự như bánh cuốn ngày nay.
Mâm cúng Tết Hàn thực 3/3 có gì?
Sau khi tìm hiểu về ngày 3/3 là ngày gì, thì một trong những nội dung quan trọng không thể bỏ qua đó là mâm cúng trong ngày tết này cần chuẩn bị những gì:
Trong mâm cúng Tết Hàn Thực thì bánh trôi và bánh chay là hai món không thể thiếu. Một mâm cúng chuẩn sẽ có 5 hoặc 3 bát bánh trôi, cũng như 3 hoặc 5 bát bánh chay. Cả hai loại bánh này đều được làm từ lúa bội thu, được dâng lên ông bà tổ tiên với hy vọng một năm mới mưa thuận gió hòa. Bánh trôi tượng trưng cho sự may mắn, viên mãn, còn bánh chay thể hiện lòng thanh tịnh và sự tưởng nhớ đến những người đã khuất.
Khi tổ chức bất kỳ lễ cúng nào, lớn hay nhỏ, người Việt không thể thiếu nén hương, bông hoa, và trầu cau để bày trên bàn thờ. Do đó, trong mâm lễ cúng Tết Hàn thực cũng không thể thiếu những vật phẩm này. Về hoa, bạn có thể chọn những bông hoa cúc hoặc hoa hồng để cúng.
Khi chuẩn lễ cúng Phật hoặc tổ tiên, gia chủ luôn phải thay ly nước sạch trên bàn thờ. Nước mang ý nghĩa thể hiện tâm của gia chủ.
Chuẩn bị một mâm cúng hoa quả. Tùy theo mùa, gia chủ có thể chọn 5 loại quả có màu sắc đa dạng như xanh, đỏ, vàng, tím… đại diện cho ngũ hành, để dâng cúng lên bàn thờ tổ tiên, thể hiện lòng hiếu thảo và mong muốn những điều tốt lành.
Những việc cần làm trong ngày tết hàn thực là gì ?
Chuẩn bị mâm đồ cúng
Tết Hàn thực, một nét đẹp văn hóa truyền thống lâu đời của dân tộc ta, không chỉ mang ý nghĩa tưởng nhớ đến những người đã khuất mà còn thể hiện tấm lòng thành kính và sự biết ơn với ông bà tổ tiên. Việc chuẩn bị mâm lễ cúng trong dịp này là một nghi thức quan trọng, thể hiện sự trân trọng và gìn giữ những giá trị văn hóa tốt đẹp.
Việc chuẩn bị mâm lễ cúng không chỉ là một nghi thức tôn giáo mà còn thể hiện sự biết ơn của con cháu với những thế hệ ông cha đã xây dựng nên gia đình, quê hương, đất nước. Đây là dịp để tôn vinh những giá trị đạo đức và truyền thống của tổ tiên. Qua đó, thế hệ trẻ được giáo dục về lòng hiếu thảo, biết ơn và gìn giữ những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc.
Đi tảo mộ
Ngày Tết Hàn Thực là dịp con cháu thể hiện lòng biết ơn đối với ông bà và tổ tiên. Đây là dịp quan trọng để tôn vinh truyền thống văn hóa của dân tộc. Trong ngày này, việc đi tảo mộ không chỉ để thăm viếng và sửa sang mộ phần mà còn thể hiện sự ghi nhớ và tôn vinh tổ tiên. Đây là cách truyền đạt những giá trị tinh thần từ thế hệ trước đến thế hệ sau.
Đi tảo mộ cũng giúp chúng ta hiểu rõ hơn về sự thay đổi của thời gian. Chúng ta cần bảo tồn và truyền dạy cho thế hệ sau những giá trị văn hóa, tinh thần cao quý mà tổ tiên đã để lại.
Nhắc nhở con cháu phải ghi nhớ về cội nguồn
Nhiều người trẻ hiện nay thường không biết về ngày 3/3 là ngày gì, nên nhân dịp này bạn cũng có thể chia sẻ cho họ về này này. Cùng với đó, thế hệ hiện nay thường ít tiếp xúc với câu chuyện, kỷ niệm của người thân đã khuất trong gia đình hoặc dòng họ.
Do đó, Tết Hàn Thực là dịp quan trọng để gia đình sum vầy, chia sẻ những câu chuyện, kỷ niệm về người thân đã qua đời. Điều này không chỉ để tôn vinh và ghi nhớ công lao của họ mà còn để truyền đạt giá trị tinh thần, truyền thống văn hóa từ thế hệ này sang thế hệ sau.
Nói những lời hay, ý đẹp
Ngày lễ Hàn Thực là dịp quan trọng của cả dân tộc, là thời điểm để mọi người trong gia đình sum vầy bên nhau, tôn trọng và biết ơn tổ tiên. Trong ngày này, thay vì những mâu thuẫn hay tranh cãi vô nghĩa, hãy biến ngày Tết Hàn thực thành một ngày sum vầy, tràn đầy tiếng cười và niềm vui
Trong ngày Hàn Thực, đừng để những từ tiêu cực làm suy giảm không khí ấm áp, vui vẻ trong không gian gia đình. Thay vì những lời nói tiêu cực, hãy lan tỏa năng lượng tích cực, sự yêu thương và lòng biết ơn. Hãy cùng nhau nấu những món ăn ngon, thưởng thức những thức quà truyền thống và tạo nên những khoảnh khắc đáng nhớ trong ngày Tết đặc biệt này.
Hãy để Tết Hàn Thực trở thành một ngày lễ thực sự ý nghĩa, mang đến sự gắn kết, yêu thương và bình yên cho mỗi gia đình. Hãy biến đây thành một ngày để vun đắp những giá trị văn hóa tốt đẹp và tạo nên những kỷ niệm đẹp đẽ cho thế hệ mai sau.
Kết luận
Tết Hàn thực với những giá trị văn hóa và tâm linh sâu sắc là một nét truyền thống đáng tự hào của người dân Việt Nam và Trung Quốc. Ngày lễ này nhắc nhở hậu thế về sự hy sinh, lòng biết ơn và tinh thần gắn kết cộng đồng. Để gìn giữ và phát huy giá trị của Tết Hàn thực, mỗi chúng ta có trách nhiệm tìm hiểu, thực hành những phong tục tốt đẹp và truyền dạy lại cho các thế hệ sau.
